Bebeklerde İshal, İshalin en sık grubu 0-5 yaş aralığında oluşan hastalık türüdür. İshalde, günlük dışkının sayısı ve dışkının kıvamını bozarak, yumuşak olması ile sulu bir kıvam almasıyla bilinmektedir. Fazla miktardaki sulu dışkılamada, kıvamı bozulmamışsa ishal denilemez. Genellikle emzirme ile beslenen küçük süt bebeklerinde beslenme biçimine göre dışkı sayısı farklılık göstermektedir. Mesela, yeni doğanlarda günlük 5-6 defa dışkı, kıvamı normal ölçülerde ise normal görünümlü sayılır. Bu miktarlar geçiş dönemi kakası (3-15. Günler arası) günde 8-10'u bulmaktadır. Fakat bu aşamadan sonra ilk yaşların bitimine kadar, dışkı miktarı 2-3 türdür Fakat genellikle anne sütü ile beslenen sağlıklı bebekler günlük dışkı miktarı 7'e kadar çıkabilir.
İshalde (Diare), bağırsaktaki yüzeyin mukoza tabakası hasar görmesiyle başlar. Bunun neticesinde mikroplar veya reaksiyon gerçeğini sağlamış enzimlerinde azalması nedeni olmaktadır. Bu enzimin ismi laktazdır. Laktaz, sütte de bulunan karbonhidrat yapısının laktoz sindirimini sağlamaktadır. Bu enzimde azalma olursa, laktozun vücuda geri emilemez ve suyuyla birleşme sağlar. Tabi ki, ishalin çoğalmasına sebebiyet vermektedir. Bu durumun dışkıya normal bir şekilde yapılamaz. Çok ciddi ishal vakalarında günde 13-14 litre kadarı sıvının kaybolmasıdır. Bu miktarlarda, insandaki kan hacmine eşit sayılmaktadır. Az miktarlı ağrılı ve kanlı ishal, dizanteri ile bağlanır.
Bebeklerde İshalin Sebepleri Nelerdir?
Türkiye genelindeki enfeksiyonlar, ishale yol açan nedenlerin en başında yer almaktadır. Temiz içme suyunun ve kullanma suyunun olmaması, hijyenik oluşmamış koşullar, yemeklerin ve mamaların yapılışında temizlik kurallarına titizlik gösterilmemesi, bebeğe bakan kişilerin hijyen temizliğinden bilgisiz olması, enfeksiyöz ishallerin oluşmasında neden olan sebeplerdir. Başka bir faktör ise dengesiz beslenme şeklidir. Dengesiz beslenme, başka yönden beslenme yetersizliği gösterirken diğer yandan da bağırsaklarda sulu dışkılama olayını çoğaltarak göstermektedir. İshal vakalarında çeşitli bakteri, virüs, parazit ve diğer nedenler ile ürerler. İshal yapan virüsler için rotavirüsler baş gösterir. Büyüyen ülkelerde 0-2 yaş aralığındaki bebekler akut ishal bağıdır.
Bebeklerde İshal Nasıl Teşhis Edilir?
Klinik bulguların ishalin nedenlerine göre farklılık gösterebilirler. Çoğu zaman ince bağırsağa yerleşen enfeksiyonlar ile oluşmuş ishaldir. Bunun dışkısı sulu, yeşil ya da açık sarı rengi, sayıca da çoktur. Neden olduğu fazla su ve tuz kaybı ile kısa zamanda metabolizmayı da etki sağlar. İshal, süreklilik şeklinde, kusma, ateş, bebeğin son 24 saatte sıvı ve besin alması, son idrar yapma süresi ve sayısınca ilişkili bilgilerin önemidir. Muayene esnasında genel durum değerlendirilmesi yapılır. Huzursuzluk, dalgınlık, havale, susuzluk hissi, emmeme, kusma gibi oluşumların varlığı gözlemlenir.
Ateş, solunum hızlılığı ile derinliği, nabız hızı ve dolgunluğunun yanı sıra kan basıncı, deri turgoru ve tonusu, ön fontanel ve göz kürelerdeki çöküklük, ağız mukozasındaki kuruluk ve göz yaşının var olup olmaması da gözlemlerinin içindedir. Fakat karında şişlik, bağırsak sesleri, karın ağrısı var ise yerine ve biçimine göre idrarın ölçüsü ve rengi de değerlendirilir. İshaldeki neden ile sıvı kaybındaki tipi değerlendirilerek laboratuvar incelemesi yapılmaktadır. Dışkı mikroskobik incelemesinin ardından kan ve lökosit oluşumu özellikle invazif tip bağırsak enfeksiyonunun tanımında önemli bir bulgudur. Mikroorganizma antijenlerin görülmesi ve dışkının kültürü de yapılmaktadır.
Bebeklerde İshalin Tedavisi Nasıl Yapılır?
Son yıllarda kaydedilmiş akut ishal tedavisinde değişiklikler yapılmıştır. Bu değişimler, özel durumların dışında, ilaç sürecini bırakmakla, su ve tuz kayıpların oral sıvı tedavilerinde beslenme ile erken boşaltılmasıdır. Bebeklerde anne sütünü takriben sürdürülmesidir. Akut ishal tedavilerinde büyük çoğunluk da 2-7 gün içinde kendi kendine iyileşmesidir. İshalin temel tedavisi, dikkate almaksızın sıvı ve elektrolit kaybında yerine konulmasıdır. Antibiyotik özellikle etkisiz olarak görülür.
Dışkının kan, müküs ve lökosit varlığında ya da ishalde 7 günde düzelmemesinin şeklinde, dışkı kültürü ile neden saptanmalıdır. Gerektirirse antibiyotik verilmesi yerinde olacaktır. Sıvı tedavisine erken başlanırsa dehitratasyon önlemi alınır. Genel olarak hafif ve orta dahitratasyon göstermesi ishal vakalarında sıvının oral yoluyla verilmesi uygun görülmesidir. İshalin tedavisinde ana ilkelerinin birinin de beslenmeye erken başlanmasıdır. İshal sürecinde iştahsızlık görülmektedir. Çocuğun zorlanmaması ve besinler sık olarak öğünler şeklinde verilmesidir.
Bebeklerde Görülen İshal İçin Ne Yapılabilir?
İshalli bebeklerde sıvı kaybı geri kazanmak için su ve sulu içeceklerin verilmesidir. Ayran, çorba, meyve suyu verilmesidir. Ancak daha anne sütünden başka bir besin kullanmayan bebekler, daha yoğunlukta emzirilmesidir. Bebeklerin içebildikleri zamanlarda, suyunu kaynatıp soğuttuktan sonra verilmesinindir. Bebekteki beslenmeye devam edilmesidir. Anne sütü alan bebekler, daha sık emzirilmelidir. Ek besin alan bebeklerde 6 aylık bebeklere göre yoğurt, püre, et gibi besinler verilebilir Meyve suyu içebilirler. Öğün sayısı arttırılabilir.