Kanlı ishal, Entamoeba histolytica adlı amipin sebep olduğu bir ishal türüdür ve amipli dizanteri olarak da bilinir. İshal, dışkıdaki sululuk ya da gevşeklik nedeniyle sıkça tuvalete çıkma ihtiyacı hissetmektir. Kanlı ishal genellikle sıcaklığın 25 derecenin üzerinde olduğu nemli bölgelerde görülür. Tropikal ve subtropikal bölgeler bu özelliklere sahiptir. Her yaştan kişiyi etkileyebilen amip, beslenme yoluyla yiyecek ve içeceklerden bulaşmaktadır. Suda bulunan amipler klorlamaya karşı duyarlıdır ve yüksek ısıda yaşamlarını sürdüremezler. Çevrede hamam böcekleri ve sinekler amip kistlerinin taşınmasını sağlar.

Kişiler, amipin bulaşıcı olan 4 çekirdekli formunu ağız yoluyla alır. Vücuda girdikten sonra ince bağırsaklarda çatlayan kist, dört tane amipçik ortaya çıkarır. Bunların her biri ikiye bölünerek, 8 tane amipçik oluşturur. Ardından kalın bağırsağa geçerek olgunlaşır ve hastalığa neden olan trofozoid biçimine dönüşürler. Bu bölümde su kaybına uğrayan amip, yeniden 4 çekirdekli kist formuna dönerek dışkı ile vücut dışına atılır. Bu yüzden taşıyıcı olan kişilerin dışkısında bu kistler bulunur. Kistler suda ve toprakta canlı bir şekilde kalabilirler. Vücuttaki amipler kalın bağırsağın herhangi bir yerine yerleşip burada yaraların oluşumuna sebep olabilir. Kalın bağırsakta genellikle kan akımının az olduğu yerlerde yerleşmeyi tercih ederler. Ancak kalın bağırsağa yerleşmiş olan her amip hastalığa neden olmaz.

Amiplerin sağlıklı kişilere bulaşması genellikle hasta veya taşıyıcı olan kişilerle temas yoluyla olur. Ayrıca köpek ve maymundan bulaştığı da bilinir. Kistli dışkıyla kirlenen yiyecek ve içecekler bulaşma yoludur. Dışkının gübre olarak kullanıldığı yerlerde sebzeler bulaşmada etkin rol oynar. Sineklerin taşımasıyla ve suların kirlenmesiyle hastalık yayılmaya başlar. İyileşme sürecindeki hastaların ve taşıyıcıların dışkılarındaki kistler, dış ortamda canlı kalabildiğinden hastalığın yayılmasında etkilidir.

Rahatsızlığın kuluçka dönemi 4-5 gün ile 1-4 ay arasında değişir. Su ile bulaşan amipler, kişilerde daha şiddetli bir ishale neden olur. Kilo kaybı, iştah azalığı, kusma gibi belirtiler kanlı ishalle birlikte seyreder. Bazı durumlarda belirti vermeden ilerleyebilir. Kalın bağırsaklarda nadiren delinmeye neden olabilirler. Genellikle kalın bağırsaklarda kitlelerin oluşumuna neden olurlar. Vücudun direncinin düşmesiyle kendini gösteren rahatsızlık, ileri aşamalarda amipin kana karışmasıyla tüm vücuda yayılır. Akciğer, karaciğer, beyin, dalak, cilt ve idrar yollarında apselere neden olabilir. Karaciğeri tuttuğunda (Hepatik amibiazis) yüksek ateş, terleme, karaciğerde büyüme ve hassasiyet meydana gelir. Vücuda girmesiyle birlikte 2-3 hafta içinde tüm karaciğer etkilenir. Kronik seyirli kanlı ishalin özelliği kabızlık ve ishal dönemlerinin olmasıdır. Gün içinde 3-4 defa çıkan ishal cıvık veya yarı sulu, kötü kokulu, açık sarıdan kahverengiye kadar renkte, kanlı ve sümüksüdür. Kişi kendini güçsüz ve iştahsız hisseder. Karın bölgesinin altında ağrılar olur. Hasta gittikçe kötüleşir. Ancak genellikle rahatsızlık alevlenme ve gerileme dönemleriyle yaşanır.

Bu rahatsızlıkta erken tanı son derece önemlidir. Taze dışkıyla yapılan laboratuvar tetkiklerinde, ayak benzeri uzantılarıyla hareket eden amipler tespit edilir. Dışkının 5-10 dakika içinde incelenmesi gerekir. Bu şekilde amiplerin hareketleri gözlenebilir. Dışkıda bulunan Charcot-Leyden kristalleri rahatsızlığa tanı koymak için önemlidir. Taşıyıcı olan kişilerde 2 çekirdekli kistler, hasta olan kişilerde ise 4 çekirdekli kistler izlenir. Organların tutulumunu izlemek için sinigrafi, ultrason gibi tetkikler yapılır.

Bu rahatsızlığı tedavi etmek için tetrasiklin ve metronidazol grubu ilaçlardan yararlanılır. Hastalara genellikle 10 gün sürecek bir tedavi uygulanır. Ancak hastalık kalın bağırsak dışına çıktıysa ilaç tedavisi fazla yarar sağlamaz. Bu durumda cerrahi tedavi uygulanır ve apsenin drenajla boşaltılması işlemi yapılır. Cerrahi girişim ve ilaç tedavisi bir arada uygulanabilir. Bu rahatsızlıktan korunmak için içme sularının en az 50 derece ve üzerinde ısıtılarak içilmesi yararlıdır. Riskli bölgelerde koruyucu ilaç tedavisi uygulanabilir.

Kanlı ishalden korunmak için:

Sonuç olarak, kanlı ishal ciddi bir sağlık sorunudur ve erken tanı ile uygun tedavi yöntemleri hayati önem taşır. Hijyen kurallarına dikkat edilmesi ve bilinçli bir şekilde hareket edilmesi, hastalığın yayılmasını engelleyebilir ve sağlıklı bir yaşam sürdürülmesine katkı sağlar.